Annemieke Lustenhouwer

Componeren is iets wat bij mij altijd in het bloed moet hebben gezeten. Hierbij moet ik denken aan een herinnering uit mijn kindertijd: er was klassieke muziek op de radio en ik was alleen in de woonkamer. Ik dirigeerde de muziek met een breinaald, liep naar de denkbeeldige violen en streek luchtviool met de breinaald als strijkstok, zo door naar de blazers en dan naar een denkbeeldige pauk. Daarna tekende ik muzieknoten op een stukje papier. Het stukje papier is jammer genoeg nooit bewaard gebleven, maar nog tot jaren later kon ik muziek horen in mijn hoofd als ik naar dat papiertje keek. Het was wel steeds een ander muziekje. In mijn hoofd maakte ik variaties en speelde ik met orchestratie. En dat is ook precies hoe muziek in mijn hoofd werkt: het is een spelletje wat zich aldoor ergens in mijn hoofd afspeelt. Soms amusant, soms irritant, soms uitdagend en soms slaapverwekkend.

 

Het was mijn docent muziek op de middelbare school, Frans Baljeu, die mij in de gang hardop zingend hoorde jongleren met muzikale themaatjes. Hij vroeg mij of ik wel eens de muziek die zich in mijn hoofd afspeelde, noteerde. Op die ene keer na die ik hierboven beschreef, had ik dat nog nooit gedaan. Ik had nog nooit bedacht dat dit hetgeen is wat een componist uiteindelijk doet: opschrijven wat je bedenkt. Ik vond het in eerste instantie vooral verwarrend dat Frans tegen mij zei dat ik misschien wel zou kunnen componeren. Het verzinnen van variatietjes was voor mij niet meer dan een kinderspelletje. Maar als een leraar tegen mij zei dat het goed voor me was om iets te oefenen, dan moest het wel zo zijn. En zo begon een paar weken later het onderricht bij Frans.

 

Hij gaf onderwijs in solfège, muzikaal dictee, contrapunt, liet mij oefenen met modulaties, muziekanalyse en liet mij partituren en etüdes bestuderen. Zo bleef hij meerdere uren per week lesgeven, terwijl ik ook klarinet en later hobo bij Victor Kruis speelde. Op latere leeftijd ging ik ook viool spelen bij Paul Fischer omdat ik wilde begrijpen hoe je muziek maakt met een strijkstok. De moderne hobo werd in de Coronatijd verruild voor deeltijd kunstonderwijs barokhobo bij Nele Vertommen aan de Hoofdstedelijke Kunstacademie te Brussel.

 

Na een aantal jaren op de middelbare school, benadrukte mijn leraar dat ik echt voor het conservatorium moest gaan kiezen. Maar ik zat vol twijfel. Componisten, dat waren toch allemaal mannen? De muziekwereld was al die eeuwen door mannen gedomineerd, hoe moest ik als klein meisje daar nu iets aan toe gaan voegen? Die twijfel is nog lang aan mij blijven knagen.

 

Frans pareerde het door me kennis te laten maken met werk van vrouwelijke componisten, waaronder Nadia en Lili Boulanger, Clara Schumann, Barbara Strozzi, Fanny Mendelsohn, Pauline Viardot en Sofia Gubaidulina. Hij hielp mij zo mee om vrouwelijke rolmodellen te vinden.  En hielp me door mij te vertellen hoe het vrouwen die wel componeerden, bijna onmogelijk gemaakt werd om professioneel muziek te schrijven. Door te vertellen dat vrouwen ook grote muzikale kwaliteiten kunnen hebben, net als mannen. En dat de muziekgeschiedenis veel rijker zou zijn geweest als vrouwen meer kansen hadden gehad en dat er nog zo veel te ontdekken valt. Gelukkig is er tegenwoordig meer aandacht voor vrouwelijke componisten.

 

Uiteindelijk werd ik zelf ziek en mijn leraar overleed vrij plotseling. Hiermee kwam het componeren tot stilstand. Ook  muziekmaken deed ik niet meer, totdat ik ging zingen bij Concertkoor Breda en Bachkoor Brabant onder de bezielende leiding van dirigent-musicoloog Geert van den Dungen. In deze jaren ontwikkelde ik een grote voorkeur voor lagere tempi, iets wat ook zeer kenmerkend is voor de uitvoeringspraktijk van Geert. Zeker in koordelen, komt de tekst hierdoor veel mooier over het voetlicht. Het schept ruimte om de tekst als een verhaal te gaan vertellen.

 

Iets wat ook zeker mijn werk beïnvloedt, is mijn synesthesie: ik zie kleuren en lijnen als ik muziek hoor. Ook bij verschillende andere componisten komt dit voor. Het is bekend dat onder andere Liszt, Messiaen, Rimsky-Korsakov en componiste Amy Beach ook kleuren zagen. Het zien van kleuren geeft mij inspiratie, het gebeurt vaker dat ik met de kleuren in mijn achterhoofd tot nieuwe ideeën kom.

 

Daarnaast heb ik een passie voor religieuze teksten en vind ik religie en spiritualiteit fascinerend. Van daaruit is het ook dat de Matthäus Passion van JS Bach mij vanaf mijn 13e levensjaar enorm boeit, maar met name ook de teksten van Picander hielden mij altijd bezig. Van jongs af aan borrelen er melodietjes op als ik het libretto van Picander lees. Ook met die themaatjes en figuurtjes heb ik jaren in mijn hoofd gejongleerd. Al ging ik anders met de teksten om dan Bach, zie hiervoor de pagina over het Libretto. Voordat ik zelf zou starten om een Matthäus Passion te componeren, wilde ik graag eerst zelf éénmaal mee het verhaal vertellen door het in een koor mee te zingen. In voorjaar 2024, heb ik bij Bachkoor Brabant BWV 244 mogen uitvoeren. Vanaf 23 april 2024 begon ik aan een eigen Matthäus Passion.

 

De laatste jaren is het steeds meer gewoon dat muziek met DAW-software wordt gecomponeerd en vervolgens online wordt gepubliceerd. Veel filmmuziek wordt ook zo gemaakt en daar komt eigenlijk niet meer het daadwerkelijk schrijven van een partituur aan te pas. Echter, ik ben geen DAW-componiste en schrijf nog 'ouderwets' partituren. Ik werk niet graag vanaf een MIDI-controller (een pianoklavier, aangesloten op de computer) maar werk graag vanuit inzicht vanuit de partituur zelf. De YouTube-filmpjes hebben dan ook geen Digital Audio kwaliteit. Dat geeft wat betreft klank,  (overgangs) dynamiek en soms waar twee partijen elkaar raken met dezelfde noot, beperkingen. Maar het geeft desalniettemin een impressie van hoe de muziek zal gaan klinken. .

 

Naast het werken aan religieus werk, heb ik de afgelopen paar jaren gewerkt aan losse kleinere werkjes, een Miserere, een rapsodie voor blaasorkest en een eerbetoon aan Frans Baljeu. De laatste periode wordt er via musicalion.com steeds meer muziek gepubliceerd.

 

 

 

 

Blijf op de hoogte

Volg de laatste updates en nieuws over de Matthäus Passion. Mis geen enkel moment van dit unieke muzikale proces.